سیاست‌های اقتصادی نظام‌های حکومتی سامانی و غزنوی

سیاست و اقتصاد ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند و هیچ‎یک از این دو بی‌دیگری نمی‎تواند قوام و ثباتی داشته باشد‌. این نکته‌ای است که در درازنای تاریخ پیوسته به آن توجه شده است. اما، در گذشته به مانند امروز علم اقتصاد وجود نداشته، بنابراین برای دانستن برخی از مسائل اقتصادی باید به کتاب‎های تاریخی و ادبی مربوط به سیاست، تدبیر منزل و علم اخلاق که اجزای سه‎گانۀ حکمت علمی است، رجوع کرد تا اطلاعات مورد نیاز را به‎دست‎آورد؛ همان امری که این پژوهش در نظر دارد با مطالعۀ آن و به روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به این پرسش پاسخ گوید که سیاست‌های اقتصادی نظام‌های حکومتی سامانی و غزنوی چگونه بوده است و منابع مالی این دولت‎ها از کجا تأمین می‌شده است که بر پایة آن، مسائل مالی و بازرگانی و اقتصادی کشور را اداره می‌کردند. دستاورد تحقیق نشان از آن دارد که نظام مالی و اقتصادی این دولت‎ها مبتنی بود بر اخذ مالیات‎هایی معمول که دربرگیرندة خراج و مالیات‎های ویژه بود؛ خراج یا مالیات بر زمین و محصولات کشاورزی مناطقی که ولایات آن تحت حکومت آنان بود و برای گردآوری آن کارگزاران سلاطین با توده‎های مردم در ارتباط مستقیم بودند. افزون بر این، این دولت‎ها از طریق دادوستد کشاورزی، تجارت بین‌المللی خاصه زمانی که بازرگانان برای خزانه تجارت می‎کردند، غارت‎ها، غنایم جنگی، در معرض فروش قراردادن مناطق غارت‎شده و فروش اسرا منابع مالی خویش را تأمین می‎کردند.